Nerwice należą do najpowszechniej występujących zaburzeń natury psychicznej . Obejmują problemy o bardzo różnym charakterze i objawach. Mogą przejawiać się  w formie zaburzeń zachowania (czynności natrętne np. mycie rąk), procesów psychicznych (myśli obsesyjne), emocji (zaburzenia lękowe, depresyjne) oraz pod postacią problemów z funkcjonowaniem narządów ciała (np. bezwład kończyn, bóle).  Te zdawałoby się istotne różnice pomiędzy poszczególnymi postaciami zaburzenia w gruncie rzeczy są tylko pozorne . Objawy osiowe, czyli to, co moglibyśmy nazwać samym trzonem nerwicy, obecnym we wszystkich przypadkach tego zaburzenia, są takie same. Jak więc wytłumaczyć odmienność form w jakich dokuczają osobie cierpiącej na nerwicę i jej otoczeniu?  Różnorodność przykrych dolegliwości chorobowych wynika z faktu, że stanowią one specyficzną dla danego organizmu ludzkiego (nieadaptacyjną) próbę radzenia sobie. Najpierw – z okolicznościami życiowymi lub konfliktami wewnętrznymi, które dla danej osoby okazały się na tyle trudne, że można uznać je za jeden z czynników patogenetycznych (jedną z przyczyn wystąpienia nerwicy). Potem –  już także z samym nasilonym lękiem nerwicowym (redukcja napięcia np. poprzez czynności kompulsywne – objadanie się, mycie rąk itp.).  Warto jednak zaznaczyć, że kombinacja czynników leżących u źródeł nerwicy jest w każdym przypadku indywidualna i nie sposób podać konkretnego zestawienia doświadczeń życiowych czy układu predyspozycji biologicznych, który bezwzględnie powodowałby wystąpienie lub nie tego zaburzenia. Zamiast tego, wskazuje się na czynniki , które- często w interakcji- obserwujemy w życiorysach osób zapadających na zaburzenia nerwicowe. Należą do nich najczęściej rozbieżności i konflikty pomiędzy wymogami stawianymi jednostce (przez otoczenie, a w późniejszym okresie często już przez samego chorego – na skutek uwewnętrznienia narzuconych przez środowisko norm i wymagań), a jej potrzebami, czy możliwościami sprostania tym oczekiwaniom oraz zdarzenia, z którymi poradzenie sobie przekracza aktualne możliwości jednostki (może to być  np. doświadczenie traumy, ale nie tylko). Uważa się też, że nie bez znaczenia mogą być również uwarunkowania biologiczne takie jak wrażliwość układu nerwowego.

Według Antoniego Kępińskiego do osiowych objawów zaburzeń nerwicowych należą: lęk, egocentryzm, błędne koło i zaburzenia wegetatywne. Lęk nerwicowy jest zjawiskiem, które może występować zarówno w formie wyraźnie skrystalizowanej czyli odnosić się do konkretnego obiektu, zjawiska bądź sytuacji (np. lęk przed sytuacjami ekspozycji społecznej, agorafobia), jak i mieć postać zgeneralizowaną, czyli pojawiać się na pozór zupełnie niezależnie od bodźców zewnętrznych – np. w formie nagłych napadów paniki.  Czasem jego poziom pozostaje podwyższony przez długi okres czasu – zdarza się wówczas, że przez chorego doświadczany i opisywany jest jako nieustanne napięcie, przykre i wyczerpujące. Niekiedy bywa też interpretowany jako złość, przygnębienie czy smutek.  

Drugi objaw osiowy – tzw. „błędne koło” odnosi się do procesu czy inaczej – dynamiki charakterystycznej dla działania mechanizmów nerwicy.  Pomiędzy objawami pojawia się sprzężenie zwrotne – lęk nasila objawy wegetatywne, a te z kolei powodują wzrost poziomu lęku. W ten sposób mechanizm napędza się sam, coraz bardziej utrudniając funkcjonowanie chorego. Kolejny objaw osiowy to egocentryzm – uciążliwy zwłaszcza dla otoczenia, a wynikający z podobnej koncentracji chorego na sobie, z jaką mamy do czynienia w przypadku osób cierpiących na dolegliwości somatyczne – trudno skupić się na czymkolwiek poza sobą samym, gdy dokucza ból lub inna przykra przypadłość. Nerwicom zawsze towarzyszą także różnego rodzaju objawy wegetatywne – może to być bezsenność, duszności , brak apetytu itp., które również zalicza się do osiowych.

Charakterystyczną i wyróżniającą cechą nerwicy jest zachowanie przez chorego świadomości własnych objawów i krytycyzmu wobec nich. Oznacza to, że osoba cierpiąca na to zaburzenie – inaczej niż ma to miejsce w przypadku psychozy – zdaje sobie sprawę z własnych dolegliwości. Dostrzega na przykład myśli natrętne i identyfikuje je jako objaw, jest świadoma ich irracjonalności, mimo, że towarzyszy jej lęk , że myśli te mogą nią na tyle zawładnąć, że utraci kontrolę nad swoim zachowaniem.

Główną metodą leczenia zaburzeń nerwicowych jest psychoterapia. Gdy objawy są bardzo nasilone stosuje się także kurację farmakologiczną.

Autor artykułu: Anna Krzos

 

źródło: Instytut Psychologii Zdrowia