Depresje – przebieg, rozpoznawanie, obraz kliniczny

Większość autorów uważa, że depresja jest prawidłowo rozpoznawana tylko u 30-50% pacjentów zgłaszających się do lekarza pierwszego kontaktu. Opinie na temat właściwego miejsca leczenia są różne – niektórzy są zdania, że to właśnie lekarz domowy powinien leczyć depresję, inni, że powinien on kierować takich pacjentów do psychiatry.  W praktyce, wobec dużej liczby chorych na depresję trzeba uznać, że w przypadku zaburzeń o lekkim i umiarkowanym nasileniu właściwe jest prowadzenie leczenia przez lekarza pierwszego kontaktu, w przypadku depresji ciężkich lub w przypadku wystąpienia powikłań, niezależnie od ciężkości depresji pacjenta należy skierować do lekarza specjalisty. W sytuacjach trudnych diagnostycznie, budzących wątpliwości zawsze należy korzystać z konsultacyjnej pomocy lekarza psychiatry.

Należy jednak pamiętać tym, że lekarz podstawowej opieki zdrowotnej powinien umieć schorzenie rozpoznać i prawidłowo ocenić jego nasilenie. Jest to tym bardziej istotne, jeśli weźmie się pod uwagę, że depresja powoduje znaczne upośledzenie funkcjonowania rodzinnego, społecznego i zawodowego, w dużej mierze porównywalne z tym, którego przyczyną są ciężkie przewlekłe choroby somatyczne takie jak cukrzyca, choroby układu oddechowego czy choroby układu krążenia. Dodatkowym problemem jest wysokie ryzyko samobójstwa, przez niektórych oceniane nawet na 25% (choć tak wysoki odsetek samobójstw dotyczy grupy chorych, którzy w ciągu swojego życia byli leczeni w szpitalach psychiatrycznych, a więc zwykle pozostających także pod ambulatoryjną opieką psychiatry).  Tymczasem prawidłowo rozpoznana depresja  jest zazwyczaj chorobą uleczalną.

 

Depresja – przebieg

Depresja może się rozpocząć w każdym wieku. Najczęściej pierwszy epizod występuje w wieku dwudziestu kilku do trzydziestu kilku lat. Objawy choroby narastają w ciągu kilku dni lub tygodni. Zazwyczaj zarówno sami pacjenci jak i członkowie ich rodzin potrafią odróżnić okres przedchorobowy od okresu po zachorowaniu – mówią o tym, jako o dużej zmianie w wyglądzie, zachowaniu  („to nie ten człowiek”). Choć zdarza się również, że pacjent w depresji twierdzi, że „tak było zawsze”, co może być spowodowane rzutowaniem obecnej oceny wstecz, związanym z depresyjnym myśleniem. Opinia członków rodziny jest w takich przypadkach odmienna od sądu samego chorego. Na tego rodzaju rozbieżności trzeba zwracać uwagę podczas zbierania wywiadu.

U niektórych osób występuje tylko pojedynczy epizod depresji, po którym następuje pełna remisja i powrót do takiego samego poziomu funkcjonowania, jaki charakteryzował pacjenta przed zachorowaniem. Jednak u ponad 50% chorych występują kolejne nawroty choroby. Częstość występowania tych kolejnych epizodów może być różna – niekiedy poszczególne okresy choroby są oddzielone całymi latami dobrego samopoczucia i prawidłowego funkcjonowania, kiedy indziej częstość występowania kolejnych okresów chorobowych rośnie z wiekiem, a długość przerw pomiędzy nimi kurczy się do kilku miesięcy.

Wyniki badań wskazują, że większość nieleczonych epizodów depresyjnych trwa od 6 do 24 miesięcy (choć przeprowadzenie takiej szacunkowej oceny jest bardzo trudne, a związku z tym jej wyniki powinny być traktowane z pewną ostrożnością). Jednak u 5 do 10% chorych epizod depresyjny może trwać dłużej niż dwa lata.  Ustąpienie objawów jest najczęściej całkowite, ale u 20-25% chorych może być tylko częściowe. Wyniki badań wskazują, że jeśli ustąpienie objawów jest tylko częściowe to:

  • większe jest prawdopodobieństwo wystąpienia następnego nawrotu
  • leczenie podtrzymujące powinno być dłuższe
  • zwiększa się potrzeba łącznego stosowania farmakoterapii i psychoterapii (co w praktyce oznacza konieczność skierowania pacjenta do specjalisty psychiatry).

Epizody depresyjne są zwykle dłuższe u kobiet. Czynniki ryzyka długotrwałości epizodu depresyjnego u kobiet to:

  • starszy wiek
  • niższe wykształcenie
  • niestabilna sytuacja małżeńska

W grupie mężczyzn czynniki te wydają się nie wpływać w istotny sposób na czas trwania depresji.

Wyniki badań wskazują, że leczenie depresji jest skuteczniejsze, jeśli rozpoczyna się je wcześnie, a mniej skuteczne wówczas, gdy depresja stanie się przewlekła. Oznacza to, że wczesne rozpoznanie depresji jest bardzo ważne z punktu widzenia skuteczności leczenia i rokowania.

źródło: Instytut Psychiatrii i Neurologii